تحقیقی بر زیبائی (استتیک)16

تحقیقی بر زیبائی (استتیک)

تهیه و ترجمه از متون قدیمی

دکتر جهاندار مهر افشا

قسمت شانزدهم

تلقین آرتسنیک

هنرمند عواطف و تلاطمهای بی آلایشی را که در برابر طبیعت در خود احساس می کند و احلام و رویاهای زیبائی را که عواطف مزبور در او تولید می کند به دیگران انتقال می دهد یعنی شنوندگان وتماشا کنندگان و خوانندگان را نیز مانند خود دمی از قیود خودپرستی آزاد ساخته و به تماشای بی آلایش جمال حقیقت سوق می دهد. هنرمند باید آنها را از قیود عمل و عادات نفع پرستی خلاص نموده و به جهان تازه ای راهنمائی نماید جهانی که در آن به قول بازایاس خیال بافی جانشین عمل می شود جهانی که در آن خویشتن بینی و کوششهای خود پرستانه از بین می رود. برخی از دانشمندان شناخت زیبائی، این حالت را به خواب مصنوعی تشبیه کرده اند. برگسون می گوید: «هدف و موضوع هنر عبارت از اینست که قوای فعاله و نیروهای مقاومت شخصیت ما را بخواب برد و بدین ترتیب ما را به یک حالت تأثیر پذیری و تبعیت مطلق بیاورند تا فکر و دستور تلقین شده را انجام بدهیم و یا عاطفه خصوصی را که عامل بیان می نماید در خویش احساس کنیم»

پس هنر نیز  تأثیر خود را از راه تلقین انجام می دهد.تلقین آنست که شخص عمداً و از روی اراده، حالات معینی را در دیگری تحریک کرده و بوجود بیاورد و او نیز حالات مزبور را بپذیرد و دستور های تلقین کننده را بدون مقاومت انجام دهد.

برگسون در « مدرکات مستقیم وجدان» نظریه مفیدی را بیان می کند بدین ترتیب که: « وسائل و اسلوب های هنر نیز همان وسایل و اسلوب های خواب مصنوعی است منتها به شکل خفیف تر و لطیف تر و باصطلاح دیگر معنوی تر».

در خواب مصنوعی عامل (کسیکه آزمایش می کند) نقطه بیحرکت و درخشانی را معین نموده و از شخص مورد آزمایش درخواست می نماید که نگاهش را بآن نقطه بدوزد و یا اینکه بوسیله عمل یک نواختی مانند حرکت دست از پایین به بالا و از بالا به پائین نزدیکی صورت او تأثیر مخصوصی بخشیده و او را به حالت خمود و رخوت که نه به بیداری و نه به خواب معمولی شبیه است فرو می برد. آنوقت شخصی که مورد آزمایش قرار گرفته تلقینات او را می پذیرد و تمامی توهماتی را که باو تلقین می شود بجای واقعیت و ادراکات قبول می کند.

معماری بوسیله ی «سکون گیرنده و بهت آور» ابنیه و یکنوع توازن اشکال و تکرار آنها دقت و توجه شخص را جلب کرده و او را موقتاً از سلطه ی عادات روزانه و اشیاء خارجی بیرون می آورد. کسیکه در جاوه معبد بزرگ هزار بودا را- که خرابه های آن در طول چندین کیلومتر نمایان است- تماشا می کند کم کم از نظاره ی صدها مجسمه کوچک و بزرگ بودا که همه شبیه هم اند بیک حالت نیمه بیداری و نیمه خواب، شبیه خواب مصنوعی فرو رفته و تصور و فکر بودا تدریجاً در او نفوذ و رسوخ می نماید.

پیکر تراشی هم بوسیله سکون در انسان تأثیر می بخشد «اگر در آثار پیکر تراشی قدیم عواطف خفیفی دیده می شود در عوض سکون و رکود مطلق تکه سنگ بعواطف مزبور یکنوع حالت قطعی و ابدی می دهد که اندیشه انسان در آن فرو رفته و گم می شود».

همچنین نقاشی بوسیله سکون خطوط و درخشندگی الوان موقت شخص را اسیر می کند.

در موسیقی ریتم و توازن جریان و سیر عادی احساسات و افکاری متوقف ساخته و دقت و توجه را بین نقاط ثابت و معین نگاه می دارد بقدری در شخص رسوخ می نماید که تقلید خفیف آهنگی که ناله می نماید ممکن است ما را در یأس و حرمان دردناکی وارد کند. اگر صداهای موزیکال بیشتر از صداهای طبیعت در انسان تأثیر می بخشد. برای این است که: « طبیعت تنها به بیان ونمایش عواطف اکتفا می کند در صورتی که موسیقی آنها را تلقین می نماید».

همچنین شعر و حتی نثری که دارای جنبه استتیک و هنری است بوسیله ریتم همراه با حرکات متوازن ومنظم خود تأثیر می بخشد الفاظ و کلمات تولید صور، و تصورات و صور ذهنی نیز تولید عواطف و احساسات می نماید.

بالاخره تأثر هم که یک سنتز و ترکیبی از هنرهای مختلف است تأثیر خود را بوسیله ی تلقین انجام می دهد. با برقرار کردن سکوت و سکون و گاهی تاریکی، هر گونه تحریکات خارجی را طرد کرده و همان وسائلی را که در بالا گفته شد مانند سکون و الوان درخشان دکور جلوه لباسها، تناسب و توازن حرکات اندام، ریتم موسیقی و حرف به کار می برد. از این رو است که نمایش تأثیر شدید دارد. اشخاصیکه در برابر بدبختی های واقعی بی اعتنائی نشان می دهند، ممکن است هنگام تماشای نمایشی که می دانند ساختگی است و واقعیت ندارد متأثر گردند و اشک بریزند.

ادامه دارد....