به سوی سعادت77

به سوی سعادت

(تعمقی بر افکار اخلاقی، عرفانی، تربیتی بزرگان دین)

از قرنها پیش با استناد به چاپ های سنگی متعدد

تهیه، تدوین، تنظیم:

دکتر جهاندار مهر افشا

قسمت هفتاد و هفتم

قسم پنجم: كه «زهد خائفين‏» است، و آن زهدى است كه: سبب آن تشويش ازعذاب آخرت و سخط پروردگار بوده باشد.

قسم ششم: «زهد راجين‏» است، و آن زهدى است كه: سبب آن اميد به ثواب‏پروردگار، و نعيم جنت‏باشد.

قسم هفتم: و آن «زهد عارفين‏» و بالاترين اقسام زهد است، آن است كه: بجز قرب‏پروردگار، و لقاى او نطلبد.نه او را التفاتى به آلام و عذاب جهنم باشد تا خلاصى از آن‏را طلبد.و نه به لذات بهشت، تا وصول به آنها را جويد.بلكه همه همت او مستغرق‏لقاى پروردگار باشد.همچنان كه در فقرات مناجات حضرت امير المؤمنين - عليه السلام - به آن تصريح شده.

از در خويش خدايا به بهشتم مفرست‏كه سر كوى تو از كون و مكان ما را بس‏و ظاهر، آن است كه: هر كه خدا را شناخت و لذت ملاقات او را يافت و دانست كه:

لذت تنعم به حور و قصور و اشجار و انهار، با التذاذ به لقاى پروردگار در يك حال جمع‏نمى‏شود، ديگر غير از لقاى پروردگار، چيزى نخواهد.

بلكه همچنان كه بعضى گفته‏اند: بعد از درك لذت لقاء، ديگر وقعى از براى لذت‏حور و قصور، در دل باقى نمى‏ماند، زيرا كه: لذت نعيم بهشت در نزد لذت لقاى الهى،مثل لذت گرفتن گنجشكى است در پيش لذت تسخير تمام ممالك عالم، و استيلاى برهمه بنى آدم.

فايده زاهد حقيقى و علائم او

چون حقيقت زهد و فضيلت آن را دانستى.اكنون نپندارى كه: هر كه ترك مال دنيارا نمود زاهد است، زيرا كه: ترك مال، و اظهار ضيق معاش، و خفت در اكل و لباس بسيار سهل است در جنب جاه و شهرت و مدح و منزلت.و بسيارند از دنيا پرستان كه‏دست از مال دنيا برداشته و به اندك قوتى اكتفا نموده و به منزل ويرانى قناعت نموده‏اندتا مردم آنها را زاهد شناسند و مدح كنند.و به طمع لذت بالاترى از لذت پست‏ترگذشته‏اند و اين اشخاص ترك دنيا را از براى دنيا كرده‏اند.

پس زاهد حقيقى آن است كه: ترك مال و جاه، بلكه جميع لذتهاى نفسانيه نموده‏باشد.و علامت اين، آن است كه: فقر و غنا و عزت و ذلت و مدح و ذم در نزد او مساوى‏باشد.و سبب اين حالت، غلبه انس به خداست، زيرا كه: مادامى كه در دل محبت‏خدا وانس به او غالب نشود، محبت دنيا بالكليه از دل خارج نمى‏شود.و محبت‏خدا و محبت‏دنيا در دل او مثل آب و هوا هستند در قدح، چون يكى از اينها داخل شود ديگرى‏بيرون مى‏رود.پس دل آكنده از محبت دنيا، از دوستى خدا خالى است.و دل مشغول‏به محبت‏خدا، از دوستى دنيا فارغ است.و هر قدر كه يكى از اينها كم مى‏شود ديگرى‏زياد مى‏شود، و بالعكس.

ادامه دارد...

تحقیقی بر زیبائی (استتیک)

تهیه و ترجمه از متون قدیمی

دکتر جهاندار مهر افشا

قسمت هشتم

آزمایش فکنر موید نظریه «زی زینک» یکی دیگر از دانشمندان شناخت زیبائی است که معتقد است کاملترین روابط آنست که نسبت مقدار اول بدوم، مانند نسبت دوم باشد به مجموع دو دیگر. زی زینک و فکنر تناسب مزبور را «مقطع طلائی» نامیده اند.

بروش فکنر می توان روش ترمیم را هم اضافه کرد. باین معنی از گروهی درخواست می کنند که بتوسط اشکال ساده روابطی را که در نظر آنان رضایت بخش است نشان بدهند. مثلاً ساقه صلیبی را رسم کرده و درخواست می نمایند که بازوی دیگر آنرا رسم نمایند بطوری که مطبوعترین روابط محفوظ بماند.

بالاخره می توان روش مشاهده اشیاء مستعمل را بکار برد. یعنی ابعاد اشکالی را که ترجیح داده می شوند اندازه می گیرند. در این صورت دیده خواهد شد که نتیجه، بیشتر اوقات مطابق را «مقطع طلائی» است.

بعضی روش بالا را انتقاد کرده اند و گفته اند که اولاد اشخاص مختلفی که روش فکنر را بکار برده اند به همان نتیجه نرسیده اند. همچنین نتایج حاصله از سه روش بالا همیشه با هم مطابقت ندارد. ثانیاً اصل روش مزبور مخدوش و مورد انتقاد است. اگر روش فوق را در اشکال ساده ی هندسی یا صداهای بسیط بکار ببریم در این صورت می توانیم مطبوع یا نامطبوع آنها را از هم تشخیص بدهیم و این امر ماهیت حقیقتی عواطف زیبا دوستی را نشان نمی دهد.

ولی اگر روش تجربی را در آثار و مناظر پیچیده بکار برده وعده ی انتخاب کنندگان را پایه و اساس قضاوت خود قرار بدهیم، باید اعتراف نمائیم که در اینصورت انتخاب اکثریت هیچگونه ارزش نخواهد داشت زیرا قضاوت یکنفر برگزیده و صلاحیتدار، بیشتر از قضاوت اکثریت بی فرهنگ و عادی ارزش دارد.

ارزش آثار اولی ستاندال ریشارواگنر و کلودمونه را ابتدا چند نفر خبره و صلاحیتدار تصدیق کرده اند در صورتیکه اکثریت مردم بنظر بی اعتنائی بآنها نگاه نموده اند. بدیهی است که اکثریت راه خطا پیموده و در قضاوت و بی اعتنائی خود ذیحق نبوده اند.

تاریخ هنرهای زیبا گاهی این حرف اغراق آمیز «دکتر ستو کمان» را که در زمان «دشمن توده» ابسن می گوید: «اکثریت همیشه راه خطا پیموده و هیچوقت حقیقت را تشخیص نمی دهد» تأئید می نماید.

بدین نحو روش فکنر چیز تازه ای بشناخت زیبائی اضافه نمی نماید و تقریباً می توان گفت که یکی از فروغ شناخت زیبائی مبتنی بر روانشناسی است زیرا روانشناسی هم در مسائل نفسانی پرسش یا تست را که اساس روش فکنر است بکار می برد. ولی روانشناسی این روشها و نتایج حاصل از آنها را با در نظر گرفتن اسلوب اصلی که عبارت از مشاهده ذهنی و درونی باشد مورد استفاده قرار می دهد.

حالا اینکه شناخت زیبائی را باید از لحاظ روانشناسی، علم، الاجتماع و تاریخ مورد مطالعه قرار داده و تا آنجائیکه ممکن است از نتایج علم وظائف الاعضاء نیز استفاده نمود و در صورت امکان تجربه هم بکار برد. ولی باید دانست که حالات درونی و کیفیات نفسانی را تنها بوسیله وجدان می توان مستقیماً شناخت.

ادامه دارد....